Przysłowie to znane jest wszystkim, jednak nie każdy zdaje sobie sprawę z istotnego wpływu przyjaciół na codzienną pracę tłumacza. Fałszywi przyjaciele, bo o nich mowa, mogą być powodem zarówno do śmiechu, jak i płaczu (i to bynajmniej nie z radości). Dotyczy to zarówno nauki języka obcego, jak i sztuki przekładu.
Fałszywi przyjaciele tłumacza
Termin "fałszywi przyjaciele tłumacza" (bądź false friends) pochodzi od francuskiego les faux amis i oznacza słowo/wyrażenie, które w wielu językach brzmi podobnie, jednak jego znaczenie może być całkowicie odmienne. To pozorne podobieństwo bywa zdradliwe, nie tylko, gdy wykonuje się tłumaczenie pisemne. Każdy z nas może się spotkać z tym zjawiskiem próbując posługiwać się językiem obcym. Jak to wygląda w praktyce?
Posługując się językiem angielskim w Polsce i chcąc zapewnić, że jest się uprzejmym (genial), możesz zostać uznanym za genialnego (brilliant) – to jednak raczej nie doprowadzi do żadnego konfliktu. Inaczej rzecz ma się w Rosji – chcąc być uprzejmym dla kobiety trzymającej piękną różę, dla własnego bezpieczeństwa, lepiej nie mówić do niej: „Kakaja u was krasnaja roża!”. Jeśli jednak słowo się rzekło, nikogo nie powinien dziwić fakt, że ów kobieta nie podziękowała, a wręcz jest skłonna do rękoczynów. W końcu zwróciliśmy jej uwagę, że ma czerwoną gębę. Czeska kobieta natomiast może się obrazić, gdy przez polskiego mężczyznę zostanie określona jako „cudna”. Dla niej będzie to oznaczało, że jest cnotliwą osobą.
Nauka języka a internacjonalizmy
False friends często myleni są z internacjonalizmami. Te jednak, w przeciwieństwie do fałszywych przyjaciół, okazują się być bardzo pomocne. Są to wyrazy, które poza zbliżoną formą, mają podobne znaczenie. Istotnie ułatwia to naukę języka czy porozumiewanie się za granicą. Wśród internacjonalizmów można zauważyć przede wszystkim terminy związane z technologią – przykładem jest wyraz „telefon”.
W potrzasku fałszywych przyjaciół
Każdy z nas może dać się złapać w sidła false friends. Jak więc uniknąć krępujących sytuacji? Przede wszystkim nie należy wychodzić z założenia, że dany wyraz jest internacjonalizmem. O ile dla jednego rozmówcy nasza słowna wpadka będzie uznana za zabawną, tak dla drugiego może wskazywać na brak szacunku z naszej strony. Nie chcąc dopuścić do mniej lub bardziej poważnych nieporozumień, warto schować dumę do kieszeni, z drugiej natomiast wyciągnąć wspomniany telefon i sprawdzić potrzebny wyraz w słowniku.
